Ook al is het welbekend en komt het zo vaak in de media: het probleem van een te hoge zoutinname blijft een probleem in met name de westerse samenleving. Door toename aan geraffineerde voeding en vanwege het feit dat aan veel voedingsproducten zout is toegevoegd, kampt een groot deel van de bevolking met een te hoog natriumgehalte in het bloed.
Dit mag ons echter niet doen vergeten dat natrium van onmisbaar belang is voor ons lichaam. Samen met kalium en chloride reguleert het de vochtbalans en bijgevolg ook de bloeddruk in ons lichaam. Natrium en kalium fungeren daarbij als een soort van communicerende vaten. Kalium compenseert het bloeddruk verhogende effect van natrium. Natrium houdt water vast, waardoor de bloeddruk stijgt; kalium bevordert juist de uitscheiding van vocht. Zo reguleren ze samen de waterhuishouding in ons lichaam (en indirect de bloeddruk).
Maar te veel natrium is puur vergif. Voor het compenseren van het teveel eraan, verbruikt het lichaam twee andere belangrijke mineralen: magnesium en calcium. Als je te veel zout tot je neemt, moet je je realiseren dat je het voor de andere lichaamsfuncties cruciale magnesium en calcium voortdurend opoffert. Dit om een dreigende natriumvergiftiging te neutraliseren.
ADH
De website van het Voedingscentrum leert ons dat er in Nederland geen aanbevolen hoeveelheden voor natrium zijn opgesteld. Niet onbegrijpelijk gezien het feit dat ook van nature er al redelijk natrium in veel voedingsmiddelen zit. Zo bevat bijvoorbeeld 100 gram kippeneieren 144 milligram natrium, 100 gram rode bieten 86 milligram en 100 gram haring bijvoorbeeld 117 milligram. Nogmaals, dit is van nature aanwezig natrium. Dus niet het natrium dat erbij komt door toevoeging van zout. De begrippen zout en natrium worden vaak door elkaar gebruikt, omdat zout de belangrijkste bron is van natrium. Maar (keuken)zout is geen puur natrium.
Kijken we dan vervolgens naar het natrium dat in voedingsmiddelen aanwezig is door toevoeging van zout, lopen de gehaltes snel op: gemiddeld 900 milligram natrium in 100 gram kaas, 553 milligram per 100 gram wit brood, 450 milligram per 100 gram chips, 355 milligram per 100 gram zuurkool en zelfs 110 milligram in een onschuldig ijsje. Kant-en-klare producten zoals pizza’s, soep in blik maar ook bijvoorbeeld vegaburgers, bulken van het zout.
Gelukkig dat The National Academy of Medicine uit de Verenigde Staten een referentie inname hanteert die algemeen erkend wordt, zodat we kunnen inschatten of we niet te weinig, maar wellicht te veel natrium binnenkrijgen. Een adequate (en dus veilige) inname zou volgens dit instituut te situeren zijn rond de anderhalve tot twee gram voor een volwassene. Deze adequate inname ligt nog ruim onder de waarden die een volwassene zonder problemen, of symptomen, kan verwerken. De WHO legt de veilige bovengrens op 5 gram natrium per dag. Daarboven kunnen mensen effecten ervaren zoals dorst, maar ook hogere bloeddruk, hoofdpijn of sufheid.
Maar de gemiddelde Nederlander krijgt al snel 7 tot 8 gram natrium binnen per dag, volgens het Voedingscentrum. Al in de jaren negentig van de vorige eeuw waarschuwde onder andere Alfred Vogel dat het dagelijkse verbruik van natrium in Nederland tussen acht en twaalf (!) gram per dag zou liggen. Ook op de website wateetnederland.nl, die van de Nierstichting én Friesland Campina, vinden we onderzoeken terug die wijzen op een gemiddelde dagelijkse inname van ongeveer 7,5 gram.
Dit wordt uiteindelijk wetenschappelijk bevestigd in een rapportage van het RIVM uit 2012: Zoutconsumptie van kinderen en volwassenen in Nederland. Resultaten uit de Voedselconsumptiepeiling 2007 – 2010. In dit onderzoek wordt nog één gram bijgevoegd aan de bovengrens van het WHO, maar zelfs dan redden we het niet:
‘Meer dan 85% van de bevolking consumeert meer zout dan de aanbevolen maximumrichtlijn van 6 gram per dag. Volwassen mannen eten gemiddeld 9,9 gram per dag en vrouwen 7,5 gram per dag. Voor jongens ligt dat gemiddeld op 8,3 en voor meisjes op 6,8 gram per dag. 79% van het zout is al aanwezig in gekochte voedingsmiddelen. De belangrijkste bronnen van zout zijn brood, vleesproducten en kaas.’[i]
Tegenstrijdigheden
Harde conclusies, die overigens weer vraagtekens plaatsen bij de opmerkingen op de website van het Voedingscentrum, waar beweerd wordt:
Als je eet volgens de Schijf van Vijf en weinig of geen zout toevoegt bij de maaltijdbereiding, krijg je voldoende en niet te veel zout binnen.[ii]
Zo eenvoudig is het helaas niet: brood en kaas bevatten alleen al veel zout.
Een te hoge concentratie natrium in het bloed kan een belangrijke risicofactor vormen voor hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, botontkalking en nierproblemen. Reden voor de Nederlandse overheid om het zoutoverschot in de voeding beleidsmatig te corrigeren. Of althans, dat te proberen.
In 2014 ondertekenden diverse relevante organisaties en de Rijksoverheid samen het zogenoemde ‘Akkoord Verbetering Productsamenstelling’, met als primair doel het verlagen van zout, suiker en vet in de voedingsindustrie. Maar de bedrijven mochten zelf de eisen bepalen voor de producten of productcategorieën die zij wilden verbeteren. En onder welke voorwaarden. Met als gevolg dat onder andere de Consumentenbond eerder dit jaar de terechte conclusie trok dat het akkoord zo goed als niets heeft opgeleverd:
‘Het akkoord uit 2014 heeft te weinig opgeleverd. De afgelopen jaren zagen we keer op keer in onze tests dat er weinig vooruitgang werd geboekt. Te zoute vegaburgers, erwtensoep en bouillonblokjes. Te zoete satésaus en maaltijdvervangers. En te vette lasagnes en diepvriespizza’s.’[iii]
Ook het RIVM publiceerde nog vorige maand (19/05/2021) een gelijkaardig rapport: ‘Het geschatte effect van het Akkoord Verbetering Productsamenstelling op de dagelijkse zout- en suikerinname in Nederland. Eindrapportage 2014-2020.’
Eén van de ontnuchterende conclusies hierin luidt:
‘Met de afspraken is bereikt dat volwassen gemiddeld per dag bijna 0,5 gram minder zout (een snufje) en 7,5 gram minder suiker (circa twee suikerklontjes, 30 calorieën) kunnen binnenkrijgen.’[iv]
Een halve gram, ‘een snufje’ inderdaad; gemiddeld zitten we op dagelijks drie gram te veel, volgens de WHO zelfs op vier.
Misschien is het dan maar het verstandigst zelf zo veel mogelijk op onze voeding te letten, geen extra zout toe te voegen bij het bereiden van onze maaltijden, én te onthouden dat kalium een corrigerende factor heeft op de effecten van natrium.
Kalium helpt mee om natrium uit je lichaam te verwijderen. Het is een belangrijk mineraal dat in veel voedingsmiddelen voorkomt, maar vooral in banaan en (groene) groenten. Kiest u voor de aanvullende optie van kaliumsupplementen, houdt u zich dan aan de vermelde dosering.
Relevante producten:- Kalium
- Magnesium
- Calcium
Bronnen:
[i] https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/350050007.pdf
[ii] https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zout-en-natrium.aspx#blokwat-zijn-de-gezondheidseffecten-van-zout?
[iii] https://www.consumentenbond.nl/nieuws/2021/aanpak-te-veel-zout-suiker-en-vet-in-voeding-heeft-gefaald
[iv] https://www.rivm.nl/publicaties/geschatte-effect-van-akkoord-verbetering-productsamenstelling-op-dagelijkse-zout-en-suiker