Met bovenstaande titel hopen we de geïnteresseerde lezer te prikkelen voor dit artikel in ons dossier ‘antioxidanten en flavonoïden’. Met die wetenschap brengen we nogmaals graag een bijdrage uit het interessante vaktijdschrift Antioxidants onder de aandacht.
Los van het feit dat we Antioxidants een leuk wetenschappelijk tijdschrift vinden, is het daarnaast één van de weinige waarin je op dit moment uitgebreide wetenschappelijk bewezen informatie kan vinden over de antioxidant werking van vitamines en mineralen, én van verschillende soorten flavonoïden. Met name bij die laatste is objectieve informatie voor de consument hard nodig, te meer daar sommige officiële voedingsinstanties o.i. wat te alarmistisch bericht geven over dit steeds populairder wordende segment in de niche van voedingssupplementen.
Flavonoïden zijn organische verbindingen die veel voorkomen in de natuur en in het plantenrijk. Het zijn bijvoorbeeld de stoffen die in groenten en fruit die kleur ervan bepalen. Zo staan bijvoorbeeld de flavonoïden van blauwe bessen bekend als een sterk antioxidant. Maar ze komen ook veel voor in (wal)noten, (groene) thee, cacao, uien en rode wijn.
In januari 2021 publiceerden onderzoekers van een aantal verschillende universiteiten uit voornamelijk het zuiden van Italië een artikel over het recycleren van uienschillen gebruikt in de voedingsindustrie. Zoals de titel van het vrij technische peer-reviewed artikel aangeeft, is het de bedoeling van dit onderzoek handvaten aan te reiken om op duurzame wijze voedselafval uit de industrie te hergebruiken. In dit geval gaat het dus om uienschillen. En wat daaruit dan gerecycleerd kan worden, wordt al in de inleidende abstract duidelijk: bioactieve fenolen met een sterk flavonoïde profiel. Van deze fenolische verbindingen springt dan vooral quercetine eruit. Het zou kunnen gebruikt worden in de voedings- en farmaceutische industrie, als supplement en eventueel geneesmiddel, en in de cosmetica.
Quercitine is een uit planten afkomstige flavonol, behorende tot de klasse van de flavonoïden. Deze natuurlijke kleurstof komt wijdverspreid voor in het plantenrijk en dus ook in de voeding. Zo komt het voor in een aantal veel geconsumeerde voedingsmiddelen zoals rode wijn, appels, uien en groene thee. Ook wordt het inderdaad vaak gebruikt als voedingssupplement. Net als veel andere flavonoïden komt quercetine in de natuur voor als gebonden aan suikers, dus als een glycoside. Dat is ook het geval voor het in citrusvruchten voorkomende hesperidine.
Quercetine is waarschijnlijk één van de meest wijdverspreide flavonoïden. Het komt in hoge concentraties voor in kappertjes, appels, koolsoorten (broccoli, boerenkool, bloemkool), bessen, frambozen, druiven, sperziebonen, knoflook, tomaat en uien, en dan met name rode uien. De hoogste concentraties komen voor in de buitenste ringen.
1. Rita Celano, Teresa Docimo e.a., ‘Onion Peel: Turning a Food Waste into a Resource.’, in: Antioxidants, 2021, 10(2), 304, https://doi.org/10.3390/antiox10020304
Maar los van het feit dat quercetine deels verloren gaat bij het koken, verlaagt ook het schillen van groenten en fruit het flavonoïdengehalte drastisch, omdat deze zich vooral in de schil, en zoals gesteld, in de buitenste ringen bevinden.
Daar waren de Italiaanse onderzoekers zich natuurlijk ook van bewust. Hun onderzoek analyseerde nauwgezet alle aanwezige flavonoïden in restschillen van de Italiaanse uienvarianten genaamd “Rossa di Tropea”, een rode ui, en de “Ramata di Montoro”, een gele ui. Middels innovatieve technieken als ultrahoge vloeistofchromatografie in combinatie met ultraviolet detectie, legde het onderzoeksteam een schat aan waardevolle flavonoïden bloot: quercetin, quercetin glucoside en gezonde derivaten daarvan, zoals anthocyaan.
Dit alles gezegd zijnde, onderstreepte het team onder leiding van Rita Celano dat gezonde voeding, en de daarin aanwezige flavonoïden, een bewezen preventief effect hebben op het ontstaan van kanker, hart- en vaatziekten en diabetes. Vervolgens richtten ze zich op het kernthema van hun onderzoek, namelijk het hergebruik van uienschillen uit de voedingsindustrie. Alleen al in Europa wordt jaarlijks voor vijftigduizend ton aan uienresten, vooral buitenste schillen, als afval verwijderd.
Om het duurzame hergebruik hiervan te promoten onderzochten de onderzoekers dus de schillen van twee Zuid-Italiaanse uiensoorten. De antioxidant- en preventieve werking van de geëxtraheerde flavonoïden, in het bijzonder quercetin, zijn nauwelijks exhaustief benoembaar: wondheling (dus geschikt voor cosmetica), ontstekingsremmend, cholesterolverlagend, antiallergisch, rustgevend, bloeddrukverlagend. Dit bovenop de ‘standaard’ antioxidant werking die sowieso preventief werkt voor kanker en hart- en vaatziekten.
Deze bevindingen zijn een wetenschappelijke bevestiging van de claims die in orthomoleculaire kringen vaak de ronde doen. Daar worden quercetin supplementen ook aanbevolen voor bijvoorbeeld het verminderen van autisme-gerelateerde klachten bij jongeren. Enige voorzichtigheid is hier wel geboden, maar net als bij de flavonoïde hesperidine is quercetin zonder twijfel een supplement dat op gezette tijden gebruikt kan worden voor een bovenvermelde waaier aan voordelen.
2. Ibid., ‘Here, we characterized the flavonoid profiles and biological activities of onion skin wastes of two traditional varieties with protected geographical indication (PGI), the red “Rossa di Tropea” and the coppery “Ramata di Montoro”
3. Ibid., ‘The phytochemical profiles of exhaustive extracts, characterized by ultra-high-performance liquid chromatography coupled with ultraviolet (UV) detection and high-resolution mass spectrometry, revealed that flavonols and anthocyanins were the characteristic metabolite classes of onion skins. Quercetin, quercetin glucosides and their dimer and trimer derivatives, and, among anthocyanins, cyanidin 3-glucoside, were the most abundant bioactive compounds.’
4. Ibid., ‘The increasing progression of non-communicable diseases (NCD), such as cardiovascular diseases, cancer, and diabetes, as the main causes of deaths worldwide has prompted an improvement of dietary habits [1]. It has been shown that the daily intake of phenolics-rich food or polyphenols-enriched food supplements is highly related to NCD disease prevention.’
5. Ibid., ‘Increased market of processed onion has also led to a higher waste accumulation, and the main European onion producers, Spain, Netherlands, and the UK, reached a waste production of about 50,000 t.'
6. O.a., Ibid. ‘Absence of cytotoxic effects and indeed the increase in fibroblast proliferation exerted by both onion extracts is a good indication of the potential of the extracts and active ingredients to induce tissue regeneration and facilitate the progression of wound healing.’
Een gemiddelde voeding levert dagelijks circa 25–50 mg quercetine op, althans volgens Wikipedia. Officiële aanbevolen dagelijkse hoeveelheden voor dit vrij bekende flavonoïden zijn niet bekend, zo vind je de stof niet terug op de website van bijvoorbeeld het Voedingscentrum.
Orthomoleculaire specialisten adviseren om niet meer dan 700 milligram per dag te gebruiken, en dit niet langer dan drie weken na elkaar. Hogere dagelijkse dosissen van boven de 700 milligram kunnen nefrotoxisch zijn (nadelig voor de nieren, mogelijke nierschade symptomen). Overigens is 700 milligram een behoorlijk hoge dosis. De supplementen op de markt bieden een dagelijkse capsule aan met daarin gemiddeld 250 tot 300 mg quercetine, vaak in combinatie met vitamine C.
Dit soort combinaties bieden een goedkope en krachtige kuur voor herstel en/of voorkoming van verkoudheden, griep en dergelijke. Ook quercitine supplementen met vitamines C, K en zink bieden een betaalbare kuur tegen veroudering en voor ondersteuning van het immuunsysteem.
Houdt u zich aan de in de bijsluiter vermelde dosering, en neem niet meer in dan 700 milligram per dag. In dat geval zijn deze supplementen veilig om te gebruiken.